Een stukje homecomputergeschiedenis

[djkoelkast]

De homecomputer. Deze eerste "geschiedenisles" gaat over het 8-bit tijdperk. Er zijn veel verschillende homecomputers uitgebracht. Ik bespreek hier de bekendste modellen die beschikken over een BASIC ROM.

Later zal ik ingaan op de volgende generatie die naast de BASIC ROM ook bijvoorbeeld een CP/M ROM aan board heeft (zoals de Commodore 128).

In deze lijst staat niet de TI-99/4A, omdat deze over een 16-bit processor beschikt. Daarover later meer.

Ik zal regelmatig een nieuw stukje geschiedenis onthullen. Vandaag beginnen we bovenaan met de Aquarius.

De modellen waar het over gaat (klik op de naam om direct naar die passage te gaan):

Mattel Aquarius*

Tandy CoCo*

BBC Micro

Acorn Electron*

Sinclair ZX Spectrum

Commodore VIC20*

MSX*

Commodore 64*

[* = heb ik in bezit]

Mattel Aquarius

Feiten:

Geïntroduceerd in 1983

Productie gestopt in 1983 (overgenomen door Radofin en uiteindelijk tot 1988 verkocht)

Processor: Z-80A (3.5 MHz)

Geheugen: 4KB (1.7KB bruikbaar, uitbreidbaar tot 20KB totaal)

ROM: 8KB

Beeld: 40x27 regels tekst, 80x72 pixels graphics (16 kleuren)

Opslag: Cassettes (600 baud)

OS: Microsoft-Aquarius Basic 1.0

De Mattel Aquarius was een naar verhouding erg kleine homecomputer, klein omdat er een externe 12V voeding is. Het toetsenbord heeft zachte (rubberen), blauwe knoppen met witte opdruk. Rechtsachter bevindt zich een cartridge slot. Het cartridge slot is echter niet, zoals bij consoles, voornamelijk voor games, maar voor uitbreidingen. Omdat het model slechts een half jaar in productie is geweest zijn er niet veel cartridges uitgebracht.

De uitgebrachte cartridges zijn:

Snafu (een spel), zie*

Utopia (een spel)

FinForm (een spreadsheet)

FileForm (database/tekstverwerker)

4KB RAM

16KB RAM

300 baud modem

*Snafu in actie:

Er is een "mini expander" uitgebracht waar je 2 joydials aan kon hangen en 2 cartridges in kon doen, tegelijkertijd. Ook kreeg je hiermee extra geluidkanalen. De mogelijkheden zijn echter nooit volledig benut.

De belangrijkste cartridge was de geheugenuitbreiding. Er was slechts 1.7KB beschikbaar voor de gebruiker om mee te werken. 1.7KB betekent zo veel als 1740 letters. Dat is erg karig als je je bedenkt dat een spel al snel 3-4 KB nodig heeft. Er zijn niet veel spellen uitgebracht, maar de meeste spellen vereisten minimaal de 4KB uitbreiding om te kunnen werken. Of neem de tekstverwerker als voorbeeld: na elke pagina moest je opslaan op cassette of printen, want het geheugen zat dan vol. Een tweede cartridge met geheugen kon er niet in zonder de "mini expander" die de meeste mensen niet hadden.

Nog een nadeel was de "light" versie van Basic. Zelfs commando's als FOR en NEXT ontbraken. Hiervoor had je de "Microsoft Extended Basic" cartridge nodig, maar die is nooit uitgebracht. Daarnaast kon je deze zonder "mini expander" dus ook niet gebruiken in combinatie met extra geheugen, hetgeen de mogelijkheden tot bijna niets reduceerde.

De spellen stonden op cassette en ook al waren ze klein, met 600 baud duurt laden erg lang. Een spel laden duurt tussen de 2 en 11 minuten op de Aquarius. Het ontbreken van cursortoetsen en joystickaansluitingen maakte het ook een ramp om spellen op te spelen.

De Aqaurius zelf was niet zo heel duur voor zijn tijd (225 gulden), maar de noodzaak om een 4KB cartridge erbij te kopen die boven de 100 gulden kostte maakte deze homecomputer niet erg gewild.

Tot slot nog een voorbeeld van een spel, Disco Fever:

Ik hoop dat jullie met plezier de eerste 'les' hebben gelezen. Volgende keer is de Tandy CoCo aan de beurt.

[djkoelkast]

Deel 2 in deze geschiedenisles neemt ons mee naar de Tandy (in buitenland RadioShack) CoCo, ook wel TRS-80 Color Computer genoemd.

Feiten:

Geïntroduceerd in 1980

Productie gestopt in 1981

Processor: Motorola 6809E, 0.895MHZ / 1.79MHz

Geheugen: 4KB (eerste model), 16KB of 32KB

ROM: 8KB

Beeld: 16x32 regels tekst, 256x192 pixels graphics (2 kleuren uit een palet van 9)

Geluid: 1 kanaals

Opslag: Cassettes, later ook 5.25" diskettes

OS: Color Basic 1.0 (door Microsoft voor Tandy)

Dit gedeelte gaat alleen over de Color Computer 1, er zijn later nog twee versies uitgebracht met o.a. meer geheugen.

De bedoeling van de TRS-80 was oorspronkelijk om een Videotex terminal te maken. Een soort teletext over de telefoonlijn op je televisie. Deze Videotex terminal is er ook gekomen, met hetzelfde uiterlijk, alleen dan een andere OS ROM en een ingebouwd modem. Deze zaken zijn verwijderd en er is een tape-aansluiting, joystickports en een seriële poort aan toegevoegd.

Het toetsenbord is een "chicklet" model, wat je nu ook op Macs vindt, alleen dan natuurlijk in een wat lompere 1980 uitvoering.

In tegenstelling tot de meeste Basic homecomputers had de CoCo geen Z80 maar een Motorola processor. Nadeel was wel dat deze processor een stuk duurder was dan de Z80.

Aanzetten van deze computer geeft een fel groen scherm met enkel een Basicversie, copyright en OK. Vrij karig, want de meeste systemen hadden ook een weergave hoe veel geheugen er beschikbaar was.

Verise 1.2

Grafisch was de CoCo zijn tijd erg ver vooruit. Veel kleur en soepele animaties waren in die tijd behoorlijk uniek:

[randy_roes]

Zeer interessant om weten. Ik kan van de eerste twee computers die je aangeeft me niets voor de geest halen.

Pas bij je 4e entrie zal ik iets kunnen zeggen, want ik denk dat mijn vader vroeger zoiets had.

En een VIC20, daar ben ik bijna zeker van dan mijn oom zo'n ding had staan. (maar ik kan meer zeggen als je die post)

[djkoelkast]

De BBC Micro:

De BBC Micro is niet van BBC, maar een voor de Britse omroep BBC ontwikkelde homecomputer. De BBC Micro is ontwikkeld en gebouwd door Acorn Computers.

Het televisieprogramma "The computer programme" was een soort cursus op televisie. De BBC Micro kon flink worden uitgebreid.

Logo van de BBC Micro en van het programma:

Feiten:

Geïntroduceerd in 1981

Productie gestopt in 1994

Processor: MOS 6502/6512 (2 MHz)

Geheugen: 16KB (eerste model), 32KB (tweede model)

ROM: 32KB

Beeld:

Beide modellen:

40x32 (text) / 320x256 pixels

20x32 (text) / 160x256 pixels

40x25 (text) / 320x200 pixels

Teletext mode: 40x25 (text) / 320x200 pixels

Alleen tweede model:

80x32 (text) / 640x256 pixels

40x32 (text) / 320x256 pixels

20x32 (text) / 160x256 pixels

80x25 (text) / 640x200 pixels

Geluid: 4 kanaals

Opslag: Cassettes en diskettes (optioneel), harddisk (zeldzaam en alleen op model 2 mogelijk), laserdisc (in een speciaal project)

OS: Acorn MOS + BBC Basic

Titelmuziek is: Kraftwerk - Computer World (of Computer Welt in het Duits)

Heel veel valt er niet over te vertellen, behalve het kijken van de hele serie "The computer programme". Wel een unieke computer in zijn tijd en een heel mooi stukje computerhistorie.

[djkoelkast]

De volgende in de reeks is de Acorn Electron. Een gevalletje apart.

Weer een model zonder cursortoetsen, maar toch zeer bekend om de games. Eigenlijk was het een budgetversie van de eerder besproken BBC Micro, met vergelijkbare specs.

Feiten

Geïntroduceerd in 1983

Productie gestopt in 1985

Processor: MOS 6502A (1-2 MHz)

Geheugen: 32kb

ROM: 32kb

Beeld: 20x32/40x25/40x32/80x25/80x32 (text), 160x256 (4-16 kleuren), 320x256 (2 of 4 kleuren), 640x256 (2 kleuren). Palet van 16 kleuren.

Geluid: 1 kanaal + 1 kanaal "white sound" (ruis), 1e kanaal in 3 virtuele kanalen te adresseren. Geluid enkel via ingebouwde speaker.

Opslag: Cassettes en diskettes (optioneel)

OS: Acorn MOS + Acorn Electron Basic

Het eerste wat opvalt is dat de Electron geen geluid over de tv produceert, maar enkel via de ingebouwde speaker. Deze zit aan de onderkant. Al het geluid komt dus uit de computer zelf, in plaats van uit de tv zoals bij de meeste homecomputers.

Het grote nadeel van de Electron is het geheugengebruik. Ook al zit er 32kb op, er werd een kleine 4kb gereserveerd voor het OS en 10kb voor de display buffer, dus een spel kon nooit groter dan 20kb zijn, wat voor serieuze limitaties zorgt.

Toch zijn er voor de Electron meer dan 1000 games gemaakt en is het in Engeland (tevens land van productie) de nummer 3 in de best verkopende homecomputers geweest.

De Electron maakte gebruik van een externe adapter.

Reclame voor de Electron:

http://www.youtube.com/watch?v=93zwMtQO2gg

Zalaga (een Galaga kloon):

In Nederland is de Electron niet heel populair geweest.

[Hinse]

Lekker compacte computer zeg! Altijd mooi om te zien hoe erg ze met standaardisatie aan het worstelen waren, gezien de rare plaats van veel toetsen.

[djkoelkast]

Engelse computers zijn altijd goed herkenbaar aan de " boven de 2 en het pondteken boven de 3.

[Frey]

In Nederland is de Electron niet heel populair geweest.

Ik heb daar nog een NES versie van. Vaak genoeg gespeeld.

[Hinse]

Ik kijk uit naar het volgende hoofdstuk.

[djkoelkast]

Ik was even bezig met een koffietopic, ik hoop vanavond het volgende deel van dit topic te kunnen maken.

[Hinse]

Ik verheugde me op het volgende hoofdstuk, waar blijft het?

[randy_roes]

dj hoopte het die avond klaar te hebben,

misplaatste hoop zo blijkt

[djkoelkast]

Het moet wel helemaal goed zijn en over de Spectrum valt nogal wat te typen, het zal dus even moeten wachten op een inspiratiegolf

[randy_roes]

Zeker doen, want ik denk dat wij vroeger zo'n spectrum staan hadden (al ben ik het pas zeker als ik jouw post zal zien)

[Mr_T]

Ik ben toch redelijk met de moderne en hedendaagse PC's en servers bezig, maar de geschiedenis kende ik eigenlijk niet. Erg interessant om te lezen en ik wil meer!

[djkoelkast]

De Sinclair ZX Spectrum

In dit deel bespreek ik alleen het bekendste model ZX Spectrum, er zijn er een hoop meer gemaakt.

Ondanks zijn minieme afmetingen was dit echt een krachtpatser en vooral geliefd bij programmeurs. Mede dankzij het toetsenbord met functietoetsen. Elke toets heeft namelijk wel 5-6 mogelijke functies, waaronder veel gebruikte Basic termen.

Ook dit toetsenbord was onhandig voor games, al zijn er wel keyboard bestuurbare games, die werkten dan met bijvoorbeeld L en P (omhoog, omlaag) Z en X (links, rechts). Op de Spectrum ontbreken gek genoeg joystick poorten. Ook de spatie zit op een heel aparte plek.

Feiten

Geïntroduceerd in 1982

Productie gestopt in 1984 (dit model) / 1992 (de hele Spectrum serie)

Processor: Z80 (3.5 MHz) of NEC D780C-1 kloon (3.5 MHz)

Geheugen: 16kb / 48kb

ROM: 16kb

Beeld: 32x24 regels tekst, 256x192 pixels, 8 kleuren in 2 varianten (licht/donker)

Geluid: 1 kanaals (beeper)

Opslag: Cassettes

OS: Sinclair Basic

De Spectrum is ontzettend goed verkocht, binnen iets meer dan anderhalf jaar meer dan een miljoen stuks. De entryprijs voor het 16K model was dan ook slechts 99 pond.

Er is een enorme library aan games, veel games die op andere systemen uitkwamen zijn ook geport op de ZX Spectrum.

Niet gek dat er diverse joystickinterfaces voor te krijgen waren waar je standaard joysticks op kon aansluiten. Onder de veel gebruikte accessoires zijn ook: tv modulator, extern keyboard, printers (ook thermisch) en een microdrive.

Door het beperkte aantal kleuren zagen de spellen er toch minder goed uit dan op vergelijkbare homecomputers. Dit spel (Batman the Movie) is op een Spectrum+ model gespeeld, dus met beter geluid (en een diskdrive en meer geheugen) dan de originele spectrum. Grafisch is het echter vergelijkbaar:

Als vergelijking hier hetzelfde spel in C64 versie:

De meest opvallende port voor de ZX Spectrum (dan wel het 128+ model met 128K geheugen) is Doom:

[Hinse]

Haha, die Doom port ken ik niet! De ZX Spectrum was toch wel een erg gave homecomputer! Vooral vanwege z'n afmetingen. Ik vroeg me trouwens af hoe hoog de prijzen voor games waren van homecomputers? Vergelijkbaar met console games? Dus 50-100 gulden destijds?

De ZX Spectrum herken je vooral aan het feit dat ie grafisch wat minder is, dwz weinig kleurvariatie en veel zwarte stukken scherm. Toch een mooi apparaat.

[djkoelkast]

Voor wat ik me herinner waren spellen 20-30 gulden voor cassettes, 10-15 gulden in de uitverkoop of 10-20 gulden voor de kleinere publishers.

Cartridges kreeg ik nooit (voor de MSX dan) die waren 79-99 gulden of soms zelfs meer, richting de 150.

[Hinse]

Ben benieuwd naar de volgende update, het zijn steeds interessante verhalen

[djkoelkast]

Na een tijdje stilte in dit topic hier het volgende deel:

Commodore VIC-20

Ook bekend als VC-20 in Duitsland en VIC-1001 in Japan.

In Japan uitgebracht in 1980, de rest van de wereld volgde in 1981. De VIC-20 was de eerste homecomputer waarvan er miljoenen van verkocht zijn.

De ontwikkeling van de VIC-20 is in 1978 min of meer per toeval ontstaan. Commodore maakte de Video Interface Chip 6506, ofwel de VIC1 voor spelcomputers. Dit was in de tijd dat de spelcomputermarkt aan het inzakken was, de zogenaamde "video game crash" waarvan 1983 het dieptepunt was bereikt.

Commodore kon deze VIC1 chips al niet meer kwijt en besloot zelf de VIC-20 te ontwikkelen als goedkope homecomputer. En dat hebben ze geweten: wereldwijd zijn er meer dan 2,5 miljoen van verkocht en op het hoogtepunt rolden er 9000 (ja, negenduizend!) VIC-20 machines per dag van de band bij Commodore. In die tijd een ongekend aantal en zelfs nu is dat nog een zeer hoog aantal.

De VIC-20 werd verkocht voor rond de $300 (als we de inflatie meerekenen zou dat nu neerkomen op ruim $770, ofwel ruim € 620 of bijna 1400 gulden!) en was een "computer for the masses".

De VIC-20 komt echt uit de begintijd van homecomputers, met slechts 1MHz, 22 karakters per regel (tegenover 40 van latere homecomputers en 80 van de eerste pc's), slechts 3,5Kb geheugen beschikbaar.

Leuk weetje over de naam VC-20 in Duitsland: VIC wordt uitgesproken zoals je het zegt, maar dat klinkt in het Duits als "fick" wat "neuk" betekent. Toen hebben ze de link gelegd met een Duits succesnummer: de VolksWagen, zo is de VC ontstaat: de VolksComputer. In eerste instantie zou de VIC-20 "Vixen" heten, maar dat is in het Duits masturberen, dus hier hebben ze van afgezien, waarom VIC-20 dan wel kon is natuurlijk apart, want ook dat kun je niet zeggen in het Duits.

Begin 1981, tijdens de wereldwijde introductie kreeg Commodore een licentie voor het produceren van arcadespellen van Bally, waardoor het naast een homecomputer ook een gameconsole werd. Dit was natuurlijk hèt selling-point, want je kon ouders overhalen deze goedkope computer te kopen waarmee je kinderen niet alleen kunnen spelen, maar ook mee kunnen leren, want het is een "real computer for the price of a toy" zoals de reclames zeggen:

Reclame voor de VIC-20:

Zelfs een bash naar de Atari 2600:

Eentje voor Frey

Feiten

In 1982 al 750.000 stuks verkocht (vergelijking: 600.000 Apple II en 575.000 TI-99/4 in dezelfde tijd)

De Commodore 64 werd in 1982 aangekondigd en toch zijn er nog bijna 2.000.000 VIC-20s verkocht na die tijd.

MOS 6502 processor (1.08 MHz / 1.02MHz in NTSC gebieden (Japan/USA))

5.5Kb geheugen (3583 bytes beschikbaar voor de user, de C64 had 38911 bytes beschikbaar voor de user, meer dan 10x zo veel)

176x184 8 kleuren resolutie

ROM: Commodore Basic 2.0

Spellen geladen via tape of cartridge (later ook diskettes)

Er zijn geheugenuitbreidingen voor gemaakt in 9, 16, 32 en later zelfs 64Kb

Bootscreen:

Donkey Kong op de VIC-20:

hthttp://www.youtube.com/watch?v=pj7xGZH6Nbk

http://www.youtube.com/watch?v=6GSI15zVhvs

Zoals je bij de laatste merkt loopt vooral het geluid erg achter in vergelijking met de latere C64.

Volgende keer de MSX!

[Hinse]

Fantastische bijdrage! Iedereen kent vooral de C64, maar dit is eigenlijk een eerder uitgebracht instapmodel. Die slogans zijn ook epic, zoals A real computer for a price of a toy! en The wonder computer of the 1980!. Vooral dat laatste getuigt van lef. Ik kijk alweer uit naar de post over de MSX.

Overigens, ik zou doorkliklinks maken net zoals in het uitgeverstopic, zodat je vanuit de openingspost direct naar alle modellen kan doorklikken.

[djkoelkast]

Zal ik even doen ja, wel handig.

De MSX wordt als alles lukt nog veel uitgebreider met eigen video's en mp3tjes

[djkoelkast]

De MSX

De MSX is, wat niet iedereen weet, een systeem ontwikkeld door Microsoft in Japan. Microsoft wilde een standaard stellen voor homecomputers. Ze bouwden niet zelf MSX machines, maar hebben de standaard en de programmeertaal MSX Basic ontwikkeld. Bekende fabrikanten van de MSX computers zijn o.a.: Toshiba, Canon, Casio, Hitachi, Mitsubishi, Sony, Sanyo Yamaha en als enige vreemde eend in de bijt: Philips.

Philips dus als enige Europees merk die de MSX aanvoerde, wat overigens niet wil zeggen dat de andere merken hier niet te krijgen waren. De Casio, Hitachi, Sanyo en Yamaha zijn in Nederland wat minder bekend geworden met de MSX, de andere merken waren hier ook volop bekend.

MSX is dus niet direct een systeem, maar een computerstandaard.

De Philips VG-8020, een in Nederland zeer populair model MSX, echter ontwikkeld en gebouwd in Japan door Yashica, bekend van o.a. fotocamera's. Later is Yashica overgenomen door Kyocera.

De MSX-standaard dateert van 1983 en is doorontwikkeld tot 1995. Ik zal hier alleen in gaan op de MSX 1.

De MSX-standaard bestaat altijd uit een aantal basiscomponenten, als hier aan werd voldaan mocht het MSX-logo worden geplaatst.

3.58 MHz Z80 CPU

Texas Instruments TMS9918 videochip met 16KB VRAM

General Instrument AY-3-8910 chipset (geluid en I/O controller)

Intel 8255 interface chip (o.a. toetsenbord controller)

Minimaal 16KB RAM

MSX Basic (MicroSoft eXtended Basic)

Veel MSXen hadden meer RAM, de meeste modellen hebben 64KB RAM (en de verplichte 16KB VRAM).

Er bestond ook een MSX-compatible, van het merk Spectravideo. Deze voldeed echter niet aan de volledige standaard dus mocht het MSX-logo niet dragen. Vandaar de naam MSX-compatible, ondanks dat het systeem niet helemaal compatible was. Veel spellen werkten dan ook niet op de Spectravideo. Hierop is een modificatie gemaakt door gebruikers (zgn. crackers) die via software de officiële MSX bios konden inladen en daarna de spellen.

De later uitgekomen Spectravideo SV-728 was wel een echte MSX en droeg ook het MSX logo.

MSX logo

De MSX is in de VS amper uitgekomen, alleen enkele Spectravideo en Yamaha modellen hebben het daar op de markt gemaakt. Dit was omdat de Commodore 64 in de VS inmens populair was en de Japanners hier niet tegen wilden strijden (dat is nu wel anders ).

Alhoewel MSX is opgezet voor de Japanse markt is het ook bij ons een enorm succes geweest (en er is nog steeds een zeer grote fanbase). Het leuke is dat je, voor die tijd uniek, 100 verschillende MSX systemen kunt hebben met verschillende specs die toch allemaal compatible waren (uitzonderingen daargelaten: veel games hadden 32KB nodig, die kon je dus niet op je 16KB MSX spelen).

Konami en Hudson, bekende spelers in de gamemarkt zijn begonnen met MSX games. Zo is bijvoorbeeld Metal Gear ontwikkeld voor de MSX en pas later naar de NES gekomen.

De originele Metal Gear

Een paar van mijn favorieten:

Konami's Road Fighter

Skooter, door de Nederlandse ontwikkelaar ByteBusters

Athletic Land van Konami

MSX, een standaard dus en niet een systeem op zich, want dat maakten de fabrikanten er van. Er zijn zeer indrukwekkende dingen gedaan met MSXen, wat je ook ziet in de bespreking die ik van de MSX2 gemaakt heb.

Volgende keer de Commodore 64!

[Ross]

Een geweldige computer de MSX, heb zelf een MSX2 (VG82xx) gehad, in ieder geval een met die videodingen en zo Helaas kwam er op een gegeven moment rook uit

Ik wacht met smart op de C64

[samba-boy]

Zeer mooi uitgelegd en ik zit al klaar voor de Commodore 64

[djkoelkast]

Een geweldige computer de MSX, heb zelf een MSX2 (VG82xx) gehad, in ieder geval een met die videodingen en zo Helaas kwam er op een gegeven moment rook uit

Ik wacht met smart op de C64

Jij bedoelt de NMS-serie, want de VG zijn de alles in 1 modellen. De NMS hebben een los toetsenbord en videodingen enzo

http://www.zideo.nl/index.php?playzideo=6b3469586d565a74&zideo=6c5971596e46343d

[Hinse]

Heerlijke update! Zelf nooit een MSX-systeem gehad, maar ik krijg spontaan behoefte er 1 te kopen.

[Ross]

Jij bedoelt de NMS-serie, want de VG zijn de alles in 1 modellen. De NMS hebben een los toetsenbord en videodingen enzo

http://www.zideo.nl/index.php?playzideo=6b3469586d565a74&zideo=6c5971596e46343d

Juist! die ja Kwam op een gegeven moment een band door het scherm lopen, nee geen muziekband, een interferentie balk, en 10 minuten later was het boem, rook, geen stroom meer .... :'(